खाद्ययात्रा

७) जिरे- बहुतेक मसाल्यात व सुवासिक द्रव्यात याचा वापर. भारत व चीन मसाले मुख्य उत्पादक. एकेकाळी जिरे युरोपात चलनासारखे वापरात होते. राजांच्या कलेवरांना याचा लेप लावायचे. पडसे, खोकला, पोटातील वायू कमी करण्यासाठी, पाचक, स्वादुपिंड, विकर उत्तेजक म्हणून वापर. कर्करोगप्रतिबंधक, (यकृत व जठराचा) यकृतातील निर्विषीकरण विकर उत्तेजक, अॅण्टिऑक्सिडंट, शरीरातील प्रतिकारशक्ती वाढवतात. प्रथिने १७.७%, मेद २३.८, तंतू ९, […]

३) हळद- वनस्पती शास्त्रातील नाव कर्क्यूमा लाँगा, याचे जमिनीतले खोड म्हणजे हळदकुंड. पुराणकाळापासून मंगलकार्यातील व पाककृतीत मानाचे स्थान. पदार्थांना रंग व चव देणारी हळद आहेच तशी गुणकारी. सांगली सर्वात जास्त हळद पिकविणारी व निर्यात करणारी. पिढ्यान्पिढया हळद कृष्णाकाळच्या भूमिगत गोदामात साठवली जाते. जखम झाल्यास रक्तस्त्राव थांबवण्यासाठी व जंतुप्रतिबंधक म्हणून हळद लावण्याचा प्रघात आहे. हळदीमध्ये लोहाचे प्रमाण […]

मसालेदार पदार्थ हे भारतीय किंबहुना आशियाई लोकांचे वैशिष्ट्य. शतकानुशतके प्रयोग करून आपली खाद्यसंस्कृती तयार झाली. मसाल्यांचे स्थान अढळ राहिले. मसाल्यांशिवाय पदार्थाला चव नाही असे समीकरण झाले आहे. नुसत्या चवीसाठी हा खटाटोप झाला असेल? ‘उदरभरण नोहे जाणिजे यज्ञकर्म’ हे वाक्य आपले पूर्वज अन्नाविषयी सतत सांगत आलेत. त्याचा अर्थ? आपले शरीर हे एक यज्ञकुंड. त्यात अन्नाची आहुती दिल्याशिवाय […]

मसाल्यांच्या पदार्थांच्या घटकांचे विश्लेषण बघितले तर पुढील गोष्टी लक्षात येतात. मसाल्याच्या सर्व पदार्थात कॅल्शिअम व फॉस्फरस भरपूर आहेत. हाडांच्या व दातांच्या बळकटीसाठी, स्नायू आकुंचन पावण्यासाठी व मज्जातंतूंच्या कार्यासाठी व रक्त साकळण्यासाठी कॅल्शियम उपयोगी. कॅल्शियम मोठ्या आतड्याच्या कर्करोगाला प्रतिबंधक. लोह सर्व मसाल्यात विशेषतः हळद, आमचूर, हिंग, जायपत्री व जिरे यात जास्त असते. तांबड्या पेशीतील हिमोग्लोबिनसाठी आवश्यक. पंडुरोग […]

१२) मेथी- बिया फोडणीत, दळ कोशिंबीर, लोणच्यात वापरतात. चवीला मसाले कडू. यात ५०% तंतू असल्यामुळे त्यात अन्नातील साखर व चरबी अडकून शरीरात त्यांचे शोषण कमी होते. बियात एन-३ फॅटी अॅसिड खूप प्रमाणात असल्यामुळे रक्तातील चरबी कमी होते. बियांमुळे ग्लुकोजचा पेशीतील ज्वलनाचा वेग वाढतो व रक्तातील साखर कमी होते. ही क्रिया मेथीच्या भाजीमुळे होत नाही. बिया मधुमेहाच्या […]