नवीन लेखन...

‘साहित्यिक’ ज्ञानेश्वर आणि वाङ्मयीन भाषा-वैविध्य : विभाग – १

LATTERATEUR DNYANESHWAR AND LINGUAL-VARIETY Part - 1

साहित्यिक ज्ञानेश्वर आणि वाङ्मयीन भाषावैविध्य  व त्या अनुषंगानें एकाच रचनाकाराच्या भिन्नभिन्न भाषास्वरूपाची , (आणि अन्य क्षेत्रातील सृजनशील व्यक्तीँची) उदाहरणें यांची ओळख करुन देणारे सदर….


विभाग

ज्ञानेश्वरांच्या भाषा-वैविध्याबद्दल ऊहापोह करण्यांसाठी, आपण कांहीं प्रश्न मांडून त्यांच्यावर चर्चा   करूं या.

  • मूळ प्रश्न : ज्ञानेश्वरीतली भाषा आणि इतर समकालीन संतांची भाषा, यांत फरक कां ?
  • उपप्रश्न : एकच रचयिता असूनही , ज्ञानेश्वरीची भाषा व हरिपाठाची भाषा यांत फरक कां ?
  • वाढवलेला उपप्रश्न :  एकच (same) रचयिता असूनही , एकीकडे ज्ञानेश्वरीची  भाषा, व दुसरीकडे ज्ञानेश्वर-रचितच हरिपाठ, विराण्या, अभंग, पदें, अशी तुलना करतां, दोन्हीतील भाषेचें ‘रूप’( style, शब्दांचा वापर, प्रतिमांचा वापर , वगैरे ) भिन्न कां ?

कांहीं आनुषंगिक मुद्दे :

  • स्पेसिफिकली, ज्ञानेश्वरी आणि हरिपाठाबद्दल अधिक विचार करायचा असल्यास, त्यांचें व त्यांच्याबद्दलचें कांहीं अंशीं तरी वाचन करणें अनिवार्य आहे. (तेव्हां, त्यांच्याविषयी नंतर कधीतरी).
  • अमृतानुभवाचें काय ? ( मूळ नांव अनुभवामृत ). आणि चांगदेवपासष्ठी ? ज्ञानेश्वरांबद्दल भाषिक विचार करतांना, या दोहोंच्या भाषेचाही विचार करायला हवा. ( त्यांच्याविषयीसुद्धा नंतर ).
  • तसेंच, त्याकाळातील यादव-दरबारातली भाषा, महानुभावीयांची भाषा, भाषेच्या-बेसिक्-स्वरूपात- झालेलें-ट्रान्झिशन् , यांचाही विचार करायला हवा.
  • त्याचप्रमाणें, ज्ञानदेवांवर प्रभाव पाडणार्‍या नाथपंथ, हठयोग, एकेश्वरवाद, अद्वैतवाद, द्वैतवाद, भक्तिपंथ, यांच्यातही कांहीं अंशीं तरी जायला हवें —- (आध्यात्मिक दृष्टीने न जमलें तरी, वाङ्मयीन दृष्टीनें).
  • ज्ञानेश्वरांच्या भाषेचा विचार करतांना, ज्ञानेश्वरकालीन ‘देशी’ ( म्हणजे, तत्कालीन मराठी ) भाषेचाही basic विचार करायला हवा . त्याबद्दल, नंतर ).

  • एक मूलभूत प्रश्न उठतो , तो हा की –  एकच (सेऽमsame ) व्यक्ती, जसें की ज्ञानेश्वर, आपल्या विविध रचनांमध्ये, भाषेचें भिन्नभिन्न स्वरूप कां वापरतें ?
  • याचा विचार भाषिक अंगानें करायचा असल्यामुळे, तूर्तास आपण ज्ञानेश्वरांच्या ‘संत’ या रूपास आध्यात्मिक अंगानें analyse करण्याचा, विश्लेषण करण्याचा , विशेष असा प्रयत्न न करतां, ज्ञानदेव या त्यांच्या साहित्यिक’ रूपाकडे (भूमिकेकडे) बघूं या , आणि पाहूं या कांहीं उत्तर मिळतें कां .

  • त्या विवेचन-विश्लेषणासाठी, आपण तूर्तास आपला प्रश्न Re-phrase करूं या , वेगळ्या शब्दांमध्ये त्याची मांडणी करूं या –

ज्ञानेश्वरांव्यतिरिक्त असे कोणी साहित्यक , किंवा अन्य क्रिएटिव्ह व्यक्ती , आहेत कां, जे आपल्या साहित्यात , किंवा क्रिएटिव्ह आर्टमध्ये,  भिन्न भिन्न रूपें वारपतात ?

  • या प्रश्नाच्या उत्तरादाखल ( भिन्नभिन्न रचनाकारांचें — साहित्यिकांचे, व कांहीं अन्य क्षेत्रांमधील ‘क्रिएटिव्ह’ — सृजनशील — व्यक्तींचे ) जेवढे supportive मुद्दे , ( Or, otherwise), मिळतील, तेवढे ज्ञानदेवांच्या भाषेबद्दलचें उत्तर शोधणें सोपें जाईल.

 

— सुभाष स. नाईक    
Subhash S. Naik
M – 9869002126 .  
eMail : vistainfin@yahoo.co.in

LATTERATEUR  DNYANESHWAR  AND  LINGUAL-VARIETY – Part – 1

सुभाष नाईक
About सुभाष नाईक 297 Articles
४४ वर्षांहून अधिक अनुभव असलेले सीनियर-कॉर्पोरेट-मॅनेजर (आतां रिटायर्ड). गेली बरीच वर्षें हिंदी/हिंदुस्थानी, मराठी व इंग्रजी या भाषांमध्ये गद्य-पद्य लिखाण करत आहेत. त्यांची ९ पुस्तकें प्रसिद्ध झाली आहेत. पैकी ६ ‘पर्यावरण व प्रदूषण’ या विषयावरील इंग्रजी न हिंदी कवितांची पुस्तकें आहेत. दोन पुस्तकें , ‘रामरक्षा’ व ‘गणपति-अथर्वशीर्ष’ या संस्कृत स्तोत्रांची मराठी पद्यभाषांतरें आहेत. अन्य एक पुस्तक ‘मृत्यू आणि गत-सुहृद ’ हा विषयाशी संल्लग्न बहुभाषिक काव्याचें आहे. गदिमा यांच्या ‘गीत रामायणा’चें हिंदीत भाषांतर. बच्चन यांच्या ‘मधुशालचें मराठीत भाषांतर केलेलें आहे व तें नियतकालिकात सीरियलाइझ झालेलं आहे. टीव्ही वर एका हिंदी सिट-कॉम चें स्क्रिप्ट व अन्य एका हिंदी सीरियलमधील गीतें व काव्य लिहिलेलें आहे. कत्थक च्या एका कार्यक्रमासाठी निवेदनाचें हिंदी स्किप्ट लिहिलें आहे. अनेक मराठी व हिंदी पब्लिकेशब्समध्ये गद्य-पद्य लेखन प्रसिद्ध झालें आहे, जसें की, महाराष्ट्र टाइम्स, लोकसत्ता, सत्यकथा, स्वराज्य, केसरी, नवल, धर्मभास्कर, धर्मयुग, धर्मभास्कर, साहित्य अकादेमी चें हिंदी जर्नल ‘समकालीन भारतीत साहित्य’ , मराठी अकादेमी बडोदा चॅप्टर चें मराठी जर्नल ‘संवाद’, तसेंच प्रोफेशनल सोसायटीचें इंग्रजी जर्नल यांत लेखन प्रसिद्ध झालेलें आहे.मराठी , हिंदी व इंग्लिश वेबसाईटस् वर नियमित गद्य-पद्य लेखन. कांहीं ई-बुक सुद्धा प्रसिद्ध.
Contact: Website

महासिटीज…..ओळख महाराष्ट्राची

रायगडमधली कलिंगडं

महाराष्ट्रात आणि विशेषतः कोकणामध्ये भात पिकाच्या कापणीनंतर जेथे हमखास पाण्याची ...

मलंगगड

ठाणे जिल्ह्यात कल्याण पासून 16 किलोमीटर अंतरावर असणारा श्री मलंग ...

टिटवाळ्याचा महागणपती

मुंबईतील सिद्धिविनायक अप्पा महाराष्ट्रातील अष्टविनायकांप्रमाणेच ठाणे जिल्ह्यातील येथील महागणपती ची ...

येऊर

मुंबई-ठाण्यासारख्या मोठ्या शहरालगत बोरीवली सेम एवढे मोठे जंगल हे जगातील ...

Loading…

error: या साईटवरील लेख कॉपी-पेस्ट करता येत नाहीत..