खाद्य तेलाचा राजा: ऑलिव्ह ऑइल

खाद्य तेले (Edible oils) म्हणजे जे तेले स्वयंपाकात वापरण्यासाठी योग्य असतात. या तेलांचा वापर अन्नपदार्थ तयार करण्यासाठी केला जातो.

विविध प्रकारची खाद्यतेल:वनस्पती तेले:
सूर्यफूल तेल, शेंगदाणा तेल, सोयाबीन तेल, कैनोला तेल, पाम तेल, तीळ तेल, नारळ तेल, मोहरीचे तेल, ऑलिव्ह ऑईल प्राणी-आधारित तेले: लोणी, डुकराची चरबी

यातील आज आपण ऑलिव्ह ऑइल ची माहिती घेणार आहोत.
ऑलिव्ह तेल (Olive oil) ला मराठीमध्ये जैतुणाचे तेल किंवा जैतुण तेल म्हणतात. हे तेल जैतुण (olive) या फळापासून बनवले जाते, जे भूमध्य समुद्राच्या आसपासच्या भागांत मोठ्या प्रमाणावर आढळते.

ऑलिव्ह ऑइल हे जैतुणांच्या फळांपासून (olives) तयार होणारे तेल आहे, जे स्वयंपाकासाठी, त्वचेसाठी आणि केसांसाठी खूप फायद्याचे मानले जाते. जे भूमध्य समुद्राच्या आसपासच्या भागांत मोठ्या प्रमाणावर आढळते.

जैतुण तेल:
या शब्दाचा अर्थ जैतुण (olive) फळापासून मिळवलेले तेल असा होतो. हे तेल अनेक प्रकारच्या स्वयंपाकासाठी, तसेच सौंदर्यप्रसाधने आणि औषध निर्माण उद्योगात वापरले जाते.

ऑलिव्ह ऑईलचे रासायनिक घटक:
ऑलिव्ह ऑइलमध्ये मुख्यत: फॅटी ऍसिड असतात, ज्यात ओलेइक ऍसिड (83% पर्यंत), लिनोलिक ऍसिड (21% पर्यंत) आणि पाल्मिटिक ऍसिड (20% पर्यंत) यांचा समावेश आहे. याव्यतिरिक्त, ऑलिव्ह ऑइलमध्ये पॉलीफेनॉल (antioxidants), स्क्वालीन आणि व्हिटॅमिन ई सारखे घटकही असतात.

ऑलिव्ह ऑइलमध्ये HDL आणि LDL ची पातळी 0% असते.
ऑलिव्ह ऑइलचे प्रकार:
i) व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑइल:
हे ऑलिव्ह ऑइल सर्वात शुद्ध आणि पौष्टिक असते.
ii) एक्स्ट्रा व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑइल:

हे ऑलिव्ह ऑइल देखील शुद्ध असते, पण त्यात एक्स्ट्रा व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑइलपेक्षा थोडं जास्त तेल आणि चव असते.
iii) रिफाइंड ऑलिव्ह ऑइल:

हे ऑलिव्ह ऑइल शुद्ध करण्यासाठी प्रक्रिया केलेले असते, त्यामुळे ते एक्स्ट्रा व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑइलपेक्षा कमी पौष्टिक असते.

उपयोग:
स्वयंपाक: जैतुण तेल हे विशेषतः इटली, स्पेन आणि ग्रीस यांसारख्या देशांमध्ये स्वयंपाकासाठी लोकप्रिय आहे.

सौंदर्यप्रसाधने:
जैतुण तेल त्वचेसाठी आणि केसांसाठी चांगले मानले जाते. औषध: काही पारंपरिक पद्धतींमध्ये जैतुण तेलाचा उपयोग औषध म्हणून देखील केला जातो, इतर उपयोग: ते साबण आणि सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये देखील वापरले जाते. हे तेल अनेक प्रकारच्या स्वयंपाकासाठी, तसेच सौंदर्यप्रसाधने आणि औषध निर्माण उद्योगात वापरले जाते.

स्वयंपाक:
जैतुण तेल हे विशेषतः इटली, स्पेन आणि ग्रीस यांसारख्या देशांमध्ये स्वयंपाकासाठी लोकप्रिय आहे.
सौंदर्यप्रसाधने: जैतुण तेल त्वचेसाठी आणि केसांसाठी चांगले मानले जाते. औषध: काही पारंपरिक पद्धतींमध्ये जैतुण तेलाचा उपयोग औषध म्हणून देखील केला जातो, इतर उपयोग: ते साबण आणि सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये देखील वापरले जाते. हे तेल अँटीऑक्सिडंट्स आणि फॅटी ऍसिडने समृद्ध आहे, ज्यामुळे ते आरोग्यासाठी खूपच उपयुक्त आहे.

ऑलिव्ह ऑइलचे फायदे:
ऑलिव्ह ऑइलमध्ये असलेले मोनोअनसॅचुरेटेड फॅट्स हृदयविकाराचा धोका कमी करण्यास मदत करतात.

ऑलिव्ह ऑइलचे फायदे:
1. हृदयविकाराचा धोका कमी करते:
2. त्वचेसाठी:
ऑलिव्ह ऑइल त्वचेला मॉइश्चरायझ करते आणि त्वचेवरील सुरकुत्या कमी करण्यास मदत करते.
3. केसांसाठी: ऑलिव्ह ऑइल केस मऊ आणि चमकदार बनवते, तसेच केस गळणे कमी करते.
4. वजन कमी करण्यास मदत करते: ऑलिव्ह ऑइलमध्ये असलेले फॅट्स वजन कमी करण्यास मदत करतात.
5.पचन सुधारते: ऑलिव्ह ऑइल पचनक्रिया सुधारण्यास मदत करते.
6. कोलेस्ट्रॉल कमी करते: ऑलिव्ह ऑइल खराब कोलेस्ट्रॉल कमी करण्यास मदत करते.
7. डोळ्यांसाठी: ऑलिव्ह ऑइलमध्ये अँटीऑक्सिडंट्स असतात, जे डोळ्यांसाठी चांगले असतात.
8. रोगप्रतिकारशक्ती वाढवते: ऑलिव्ह ऑइलमध्ये अँटीऑक्सिडंट्स आणि व्हिटॅमिन ई असते, जे रोगप्रतिकारशक्ती वाढवते. ऑलिव्ह ऑइलचा वापर:
9. स्वयंपाकासाठी: ऑलिव्ह ऑइल भाज्या तळण्यासाठी, भाज्या शिजवण्यासाठी आणि सॅलड ड्रेसिंगसाठी वापरले जाते.
10. त्वचेसाठी: ऑलिव्ह ऑइल त्वचेला मॉइश्चरायझ करण्यासाठी, मसाज करण्यासाठी आणि त्वचेवरील डाग कमी करण्यासाठी वापरले जाते.
11. केसांसाठी: ऑलिव्ह ऑइल केस मऊ आणि चमकदार बनवण्यासाठी, केस गळणे कमी करण्यासाठी आणि केस कोंडा कमी करण्यासाठी वापरले जाते.

ऑलिव्ह ऑइलचा वापर:
खबरदारी:
• ऑलिव्ह ऑइलचे जास्त सेवन केल्यास पचनसंस्थेवर परिणाम होऊ शकतो.
• जर तुम्हाला ऑलिव्ह ऑइलमुळे काही समस्या जाणवत असतील, तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
ऑलिव्ह ऑइल हे नैसर्गिक आणि सुरक्षित वंगण देखील आहे, आणि स्वयंपाकघरातील यंत्रसामग्री (ग्राइंडर, ब्लेंडर, कुकवेअर इ.) वंगण घालण्यासाठी वापरले जाऊ शकते. हे प्रदीपन (तेल दिवे) किंवा साबण आणि डिटर्जंटसाठी आधार म्हणून देखील वापरले जाऊ शकते. ऑलिव्ह ऑईल आरोग्यासाठी आणि स्वयंपाकासाठी उत्तम आणि फायदेशीर मानले जाते. ऑलिव्ह ऑइलमध्ये फायबर, साखर, कॅलरीज आणि कर्बोदकांचे प्रमाण खूप कमी असते. यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित ठेवण्यास मदत होते. ऑलिव्ह ऑइलमध्ये बनवलेले अन्न मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी देखील चांगले आहे.
आजकाल, ऑलिव्ह ऑइलचे अनेक प्रकार बाजारात आले आहेत, ज्यात रिफाइंड तेल, सेंद्रिय तेल, कोल्ड-प्रेस्ड, व्हर्जिन आणि एक्स्ट्रा व्हर्जिन यांचा समावेश आहे. अशा परिस्थितीत कोणते ऑलिव्ह ऑईल सर्वोत्तम आहे हे जाणून घेणे थोडे कठीण आहे. चला तर मग, आज तुम्हाला सर्वोत्कृष्ट ऑलिव्ह ऑइलबद्दल माहिती देत आहे. एक्स्ट्रा व्हर्जिन किंवा कोल्ड प्रेस्ड ऑलिव्ह ऑईल सर्वोत्तम ऑलिव्ह तेल अतिरिक्त व्हर्जिन तेल मानले जाते. हे तेल तुम्ही शिजवण्याऐवजी थेट तुमच्या जेवणात घालू शकता. ज्या पदार्थांमध्ये ऑलिव्ह मुख्य घटक आहे. जसे की सॅलड ड्रेसिंग, ब्रेड आणि भाज्यांसाठी डिप्स आणि ऑलिव्ह ऑइल केक अशा पदार्थांसाठी हे चांगले आहे.

युनायटेड स्टेट्स डिपार्टमेंट ऑफ अ‍ॅग्रीकल्चर (USDA) च्या मते, एक्स्ट्रा व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑइल हे एक नैसर्गिक उत्पादन आहे. ज्यामध्ये प्रति 100 ग्रॅम 0.8 ग्रॅम पेक्षा जास्त ओलेइक ऍसिड नसते आणि संवेदी दोष नसतात. एक सामान्य गैरसमज असा आहे की अतिरिक्त व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑइल स्वयंपाकासाठी योग्य नाही कारण त्यात अ‍ॅव्होकॅडो किंवा द्राक्षाच्या बियांसारख्या तेलांपेक्षा कमी स्मोक पॉइंट आहे. अनेक अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की हे पूर्णपणे सत्य नाही, कारण एक्स्ट्रा व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑइल शुद्ध केले जात नाही.

व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑइल
यानंतर व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑइलचा क्रमांक लागतो. हे देखील अपरिष्कृत आहे. परंतु एक्स्ट्रा व्हर्जिनपेक्षा किंचित जास्त आम्लता पातळी असते. तुम्ही एक्स्ट्रा व्हर्जिन तेल असलेले पदार्थ किंवा ब्रेडसोबत वापरू शकता आणि ते एक्स्ट्रा व्हर्जिनपेक्षा थोडे अधिक किफायतशीर आहे. जर ऑलिव्ह ऑइल तुमच्या कोणत्याही पदार्थात मुख्य घटक नसेल तर व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑइल वापरणे सर्वोत्तम आहे.

शुद्ध ऑलिव्ह ऑइल व्हर्जिन ऑलिव्ह
ऑइल नंतर रिफाइंड ऑलिव्ह ऑइल आहे, ज्याला सहसा साधे ऑलिव्ह ऑइल म्हणून संबोधले जाते. मुळात, ही तेले प्रक्रिया करून किंवा रासायनिक प्रक्रिया करून तयार केली जातात आणि सहसा थोडेसे व्हर्जिन तेल शेवटी त्यात मिक्स केले जाते, कारण ते सहसा चवीला सौम्य असते. हे तेल अंडी बनवण्यासाठी किंवा तळण्यासाठी योग्य आहे.

पोमेस ऑलिव्ह ऑइल
तुम्ही कधी Pomace ऑलिव्ह ऑइलचे नाव ऐकले आहे का? जर नसेल तर आम्ही तुम्हाला सांगतो की तो उरलेल्या ऑलिव्हच्या लगद्यापासून बनवला जातो. यात नेहमी रासायनिक सॉल्व्हेंट्स आणि उष्णता समाविष्ट असते आणि या कारणांसाठी सामान्यतः ऑलिव्ह ऑइल मानले जात नाही. सर्वोत्तम ऑलिव्ह तेल कुठे मिळते? ऑलिव्ह ऑईलच्या पॅकमध्ये ‘मेड इन’, ‘प्रॉडक्ट ऑफ’, ‘इम्पोर्टेड बाई’ किंवा ‘पॅक्ड इन’ असे वेगवेगळे शब्द असतात जे ऑलिव्ह ऑईल कुठून आले हे सांगतात. सिंगल सोर्स ऑलिव्ह ऑईल एकाच देशात असते, पॅक केले जाते आणि निर्यात केले जाते. ऑलिव्ह ऑइल, ज्यामध्ये अनेक देशांतील ऑलिव्ह मिसळले जातात, जे वेगवेगळ्या ठिकाणी केले जातात आणि पॅक केले जातात. त्यामध्ये सर्व देशांची नावे आहेत. या तेलांचा दर्जा कमी होत नसला तरी, ते सहसा एकाच स्त्रोताच्या तेलांपेक्षा कमी ताजे असतात, कारण ऑलिव्ह एका देशात बनवले जाते आणि दुसऱ्या देशात पॅक केले जाते.

कोणता देश सर्वोत्तम ऑलिव्ह ऑईल उत्पादन करतो हे सांगणे कठीण असले तरी. इटली, स्पेन आणि ग्रीस हे तीन देश उत्तम ऑलिव्ह ऑईल बनवतात. तथापि, क्रोएशिया आणि तुर्कीनेही अलीकडच्या काळात काही चांगले तेल उत्पादन केले आहे. युनायटेड स्टेट्समध्ये, कॅलिफोर्निया काही उत्कृष्ट ऑलिव्ह ऑइलचे उत्पादन करते. तथापि, टेक्सास, ऍरिझोना आणि जॉर्जिया सारखी राज्ये देखील या दिशेने वाटचाल करत आहेत. ऑलिव्ह ऑईल खरेदी करताना घ्या काळजी जर तुम्ही यापूर्वी कधीही ऑलिव्ह ऑइल वापरले नसेल, तर तुम्हाला ते निवडण्यात अडचण येऊ शकते. त्यामुळे योग्य ऑलिव्ह ऑईल खरेदी करण्यासाठी या गोष्टींची विशेष काळजी घ्या.

ऑलिव्ह ऑइल पॅकेजिंग:
सर्व प्रथम, आपल्याला ऑलिव्ह ऑइलच्या पॅकिंगकडे लक्ष द्यावे लागेल. बाजारात तुम्हाला ऑलिव्ह ऑईल विविध सुंदर पॅकेजिंगमध्ये मिळेल. त्याचे वेगवेगळे ब्रँड आणि किंमत आणि पॅकिंग देखील भिन्न असू शकते. परंतु, लक्षात ठेवा की तुम्हाला नेहमी तेच ऑलिव्ह ऑइल घ्यावे लागेल. जे डार्क रंगाच्या काचेच्या बाटलीत आहे. डार्क प्लास्टिकच्या बाटलीमध्ये ऑलिव्ह ऑइल असल्यास, आपण ते खरेदी करू शकता. वास्तविक, पारदर्शक पॅकिंगसह ऑलिव्ह ऑईल खराब होते, कारण ऑलिव्ह ऑइलवर प्रकाश पडू नये. तुम्ही स्टीलच्या कॅनमध्ये पॅक केलेले ऑलिव्ह ऑईल देखील खरेदी करू शकता.
स्वयंपाकासाठी तुम्ही एक्स्ट्रा व्हर्जिन किंवा एक्स्ट्रा लाइट ऑलिव्ह ऑईल खरेदी करा. एक्स्ट्रा व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑईल सर्वोत्तम मानले जाते. यामध्ये अँटिऑक्सिडंट्स आणि मिनरल्स भरपूर प्रमाणात असतात. तसे, ते वापरण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे सॅलड्स, भाज्या आणि फळे टॉपिंग करणे. बाजारात तुम्हाला पोमेस ग्रेड ऑलिव्ह ऑइल देखील मिळेल. हे तेल तुम्ही स्वयंपाकासाठी वापरू शकता, पण, गुणवत्तेच्या दृष्टीने ते फारसे चांगले नाही.

ऑलिव्ह ऑईल हे इतर तेलांपेक्षा थोडे जाड असते आणि त्याचा रंग हलका हिरवा असतो. जर तुमचे ऑलिव्ह ऑईल घट्ट नसेल आणि त्याचा रंगही पांढरा किंवा पिवळा असेल तर समजा की त्यात भेसळ झाली आहे ऑलिव्ह ऑइल इतके स्वास्थ्यासाठी चांगले असून सुद्धा आपल्याकडे स्वयंपाकासाठी जवळ जवळ वापरतच नाहीत. कारण भारतीय गृहिणींना स्वयंपाक करण्यासाठी भरपूर तेल वापरण्याची सवय आहे.ऑलिव्ह ऑइल हे साध्या तेलापेक्षा ४ ते ५ पट महाग आहे. ऑलिव्ह ऑइलची चव भारतीय लोकांना रुचत नाही. ऑलिव्ह ऑइल हे स्वयंपाकात फारच थोडे वापरतात. म्हणजे एक लिटर ऑलिव्ह ऑइल हे साध्या चार लिटर ऑइल बरोबर आहे. याचा अनर्थ असा की हे महाग नाही. परंतु ऑलिव्ह ऑइल वापरण्याची मानसिकता भारतीय लोकांच्या मद्धे अजून तयार झाली नाही.

ऑलिव्ह ऑइल ची किंमत : ७००/- रु. /लि व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑइल ची किंमत : १२५० – १३०० रु. /
आहे.

डॉ. दिलीप केशव कुलकर्णी
मोबा: ९८८१२०४९०४
इ मेल : dkkul@yahoo.com
१९-०४-२०२५