दूध

जगातील सर्व भारतीय यांना अगदी सुरुवातीपासूनच दुधाची आवश्यकता वाटते. दूध साधारण गाय, म्हैस, बकरी, उंट वगैरे पासूनच लहान प्राण्यांकरिता दुधाची गरज भासते. मानव प्राण्याला गाय अथवा म्हैसचे याठिकाणी दूध वापरते. गाय दुधापेक्षा भारतात लहान मुलांना ते नेहमीच वापरतात. कारण गाईचे दूध पचायला फारच हलके असते. तसेच गाईचे दूध गायींच्या फारच उपयोगी पडते. लहान मुलांना साधारणपणे चार ते सहा महिन्यांपर्यंत स्तनपान करवले जाते. मात्र काही काही वेळा बालके दोन तीन ते चार वर्षापर्यंतही स्तनपान करतात. साधारण सहा महिन्यानंतर आता बाळाला निरनिराळ्या प्रकारचे दुधाचे डबे दिले जातात. मातेचे दुध पौष्टिक असल्याने बाळाला चांगले मानवत असते. बालकाला दात आल्यानंतर जेवण घेण्यास सुरुवात होते. अशा बालकांना स्त्रीला दूध परावृत्त करावे व इतर पौष्टीक खाणेही सहज प्राप्त होते. अशा प्रकारच्या दुधाकरिता सोया दुधाची फारच गरज वापरतात व ते सामान्य दुधापेक्षाही जास्त गुणकारी असते.

१०० ग्रॅम दुधात खालील गुणधर्म आढळतात.

– मदन देशपांडे