ज्येष्ठ गायिका पुष्पा पागधरे

‘इतनी शक्ती हमे देना दाता मन का विश्वास कमजोर हो ना’, ही प्रार्थना आपल्या सुरेल स्वरांनी अजरामर करणाऱ्या ज्येष्ठ गायिका पुष्पा पागधरे यांचा जन्म १५ मार्च १९४३ रोजी मुंबईत झाला.

पुष्पा चंद्रकांत पागधरे या माहेरच्या पुष्पा चामरे. पुष्पा पागधरे यांचे मूळ गाव सातपाटी असून त्यांच्या वडीलांचे नाव जनार्दन आणि आईचे नाव जानकी चामरे आहे. सातपाटीलाच त्यांचे शालेय शिक्षण झाले. त्यांच्या वडीलींचे मनोर, वाडा येथे त्यांच्या भजनी मंडळाचे कार्यक्रम होत असत. त्यावेळी पाच-सात वर्षांच्या असलेल्या पागधरे वडिलांबरोबर भाग घ्यायच्या. त्यांनी गाण्याचे सुरुवातीचे शिक्षण शाळेतील आर. डी. बेंद्रे या शिक्षकांकडून मिळाले. पागधरे यांच्या कोळी समाजातील मुलींना त्या काळात गाण्याचे रीतसर शिक्षण घेणे सोपे नव्हते. सातपाटीच्या शाळेतील एक शिक्षक भिकाजी नाईक यांच्या सेवानिवृत्तीच्या समारंभात पुष्पाताई जो आवडतो सर्वाना तोचि आवडे देवाला हे गाणे गायल्या. ते ऐकून मुंबईचे तत्कालीन महापौर बाबासाहेब वरळीकर यांनी पागधरेंना मुंबइला यायला सांगितले. वडिलांबरोबर त्या मुंबईला संगीतकार वसंत देसाईयांच्याकडे गेल्या. त्यांनी पुष्पा पागधरे यांची अब्दुल रहेमान खाँसाहेब यांची भेट घडवून दिली. त्यांच्याकडे त्यांनी गझल, ठुमरीचे शिक्षण घेतले. पागधरे या नंतर गायक आर.एन. पराडकर यांच्या कडून भजने व भक्तिगीते आणि गोविंद पोवळे यांच्याकडून अन्य प्रकारचे सुगम संगीत शिकल्या. प्रसिद्ध संगीतकार राम कदम यांनी त्यांना प्रथम ‘देवा तुझी सोन्याची जेजुरी’ या चित्रपटात गायनाची संधी दिली. त्यानंतर त्यांची अनेक लोकगीते गाजली. त्यांनी मराठीसोबत हिंदी, भोजपुरी, ओडिया, बंगाली, मारवाडी, हरियाणवी, पंजाबी, गुजराती आणि आसामी भाषांमध्येही त्यांनी गाणी गायली आहेत. या भक्कम पायामुळे पुष्पा पागधरे यांचे गाणे एका वेगळ्या उंचीवर पोहोचले.

सर्वोत्कृष्ट पार्श्वगायनासाठी राज्य सरकारतर्फे त्यांचा दोनदा सन्मान करण्यात आला आहे. तसेच गानसम्राज्ञी लता मंगेशकर पुरस्कार त्यांना मिळाला आहे.

— संजीव वेलणकर.

९४२२३०१७३३

पुणे.