गाढवेंचे झाले तारळेकर

कवी यशवंत अुर्फ पेण्ढरकर ‘पुणे ट्रेनिंग कॉलेज फॉर मेन’ या संस्थेत नोकरीला होते. त्या संस्थेत ‘गाढवे’ या आडनावाचे अेक शिक्षक होते. विद्यार्थी त्या आडनावाची खूप चेष्टा करायचे म्हणून पेण्ढरकरांच्या मदतीनं त्या शिक्षकानं ‘गाढवे’ हे आडनाव […]

आडनावांच्या नवलकथा – पठ्ठे बापूराव

महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक परंपरेत लावणीला अढळ स्थान आहे. लावणी गाता येणार नाही, लावणी नाच करता येणार नाही पण लावणीच्या गाण्यावर लावण्यवती नाचतांना पाहतांना मात्र भान हरपते. पठ्ठे बापूराव यांनी लावणीला प्रतिष्ठा मिळवून दिली. त्या काळी लावणीच्या […]

आडनावांच्या नवलकथा – पेण्ढरकर

राजकवी यशवंत यांचं हे आडनाव आहे. बरेच वेळा ते ‘पेंढारकर’ असं लिहिलं किंवा अुच्चारलं जातं. ‘पेंढारे’ या गावाला ‘कर’ जोडून हे आडनांव तयार झालं असावं असा प्रथम दर्शनी समज होतो. ‘पेण्ढरकर’ या आडनावावरून राजकवी यशवंत […]

आडनावाचा वारसा – भाग २

प्रत्येक व्यक्तीचं, बारशाच्या दिवशी, पाळण्यात घालून ठेवलेलं असं अेक स्वत:चं नाव असतं. बव्हंशी स्त्रियांना, लग्नानंतर, नवर्‍याच्या आवडीचं आणखी अेक नाव ठेवलं जातं. म्हणजे लग्नानंतर, तिचं आडनाव आणि नावही बदलल्यामुळं, तिची लग्नापूर्वीची ओळख म्हणजे आयडेन्टीटी पूर्णतया […]

मराठी आडनावात ‘वाघ’

महाराष्ट्रीय आडनावात बर्‍याच प्राण्यांना महत्त्वाचं स्थान आहे हे अुदाहरणादाखल दिलेल्या काही आडनावांवरून पटतं. अस्वले, कोल्हे, लांडगे, अुंटवाले, अुंदीर, काळवीट, कुत्रे, श्वान, कोकरे, कोल्हे, खेकडे, गाढवे, गाय, गोम, घोडे, घोरपडे, घोणस, घोणसे, विंचू, अिंगळे, जिराफे, झुरळे, […]

खटकणारी आडनावं – संशोधनास भरपूर संधी

कुटुंबाला आणि पर्यायानं व्यक्तीला, आडनाव … म्हणजे कुलनाम, फॅमिली नेम, सरनेम, लास्ट नेम .. असतंच असतं. ही प्रथा जवळजवळ सर्वच देशात पाळली जाते. मराठी समाजही अपवाद नाही. आनुवंशिकतेचं साधर्म्य दाखविण्यासाठी, कुटुंबाच्या आडनावाची प्रथा मुळात सुरू […]

खटकणारी मराठी आडनावं बदलण्याचे मार्ग

कुणाला वडिलोपार्जित मालमत्ता भरपूर मिळते तर कुणाला काहीच मिळत नाही. पण आडनावाचा वारसा मात्र नको असला तरी मिळतो. आडनाव कसंही असलं तरी ते जन्मभर आपल्या नावासमोर लावावंच लागतं. काही आडनावं भारदस्त असतात तर काही लाजिरवाणी […]

मराठी आडनावं – माअी

काही मराठी आडनावं अशी आहेत की ती आडनावं आहेत यावर विश्वासच बसत नाही. काही व्यक्तीनावंही आडनावं असतात. वसंत, दशरथ, मनोहर वगैरे. माअी हे आदरयुक्त स्त्रीलिंगी टोपण नाव आहे. या नावाचीच ही नवलकथा ….. माझे काका […]

मराठी आडनाव – शब्दी-महाशब्दी

आडनावांच्या गमतीजमतींनी मराठी लेखकांना अतकी भुरळ पाडली आहे की, दोनतीन महिन्यात, कोणत्यातरी प्रसारमाध्यमात, कुणीतरी अेखादा लेख लिहीलेला आढळतो. त्यावरून असे लक्षात येते की ह्या गमती जमतींचे गमतीदार वर्गीकरणदेखील करता येते. प्रसंगांशी सुसंगत किवा विसंगत आडनावे […]

मराठी आडनाव – बोंबला

भुसावळजवळील, वरणगाव येथे माझी आत्या राहते. त्या कुटुंबाला, अहिल्याबाआी होळकरांच्या काळापासून अेका मंदिराची देखभाल करण्याची जबाबदारी सोपविण्यात आली आहे. मंदिराचा खर्च भागविण्यासाठी, थोडी शेतजमीनही देण्यात आली आहे. जमीन कसण्यासाठी ती अेका कुळाला देण्यात आली. कुळकायदा […]

1 2