आडनावांच्या नवलकथा

कवी यशवंत अुर्फ पेण्ढरकर ‘पुणे ट्रेनिंग कॉलेज फॉर मेन’ या संस्थेत नोकरीला होते. त्या संस्थेत ‘गाढवे’ या आडनावाचे अेक शिक्षक होते. विद्यार्थी त्या आडनावाची खूप चेष्टा करायचे म्हणून पेण्ढरकरांच्या मदतीनं त्या शिक्षकानं ‘गाढवे’ हे आडनाव […]

महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक परंपरेत लावणीला अढळ स्थान आहे. लावणी गाता येणार नाही, लावणी नाच करता येणार नाही पण लावणीच्या गाण्यावर लावण्यवती नाचतांना पाहतांना मात्र भान हरपते. पठ्ठे बापूराव यांनी लावणीला प्रतिष्ठा मिळवून दिली. त्या काळी लावणीच्या […]

राजकवी यशवंत यांचं हे आडनाव आहे. बरेच वेळा ते ‘पेंढारकर’ असं लिहिलं किंवा अुच्चारलं जातं. ‘पेंढारे’ या गावाला ‘कर’ जोडून हे आडनांव तयार झालं असावं असा प्रथम दर्शनी समज होतो. ‘पेण्ढरकर’ या आडनावावरून राजकवी यशवंत […]

महाराष्ट्रीय आडनावात बर्‍याच प्राण्यांना महत्त्वाचं स्थान आहे हे अुदाहरणादाखल दिलेल्या काही आडनावांवरून पटतं. अस्वले, कोल्हे, लांडगे, अुंटवाले, अुंदीर, काळवीट, कुत्रे, श्वान, कोकरे, कोल्हे, खेकडे, गाढवे, गाय, गोम, घोडे, घोरपडे, घोणस, घोणसे, विंचू, अिंगळे, जिराफे, झुरळे, […]

काही मराठी आडनावं अशी आहेत की ती आडनावं आहेत यावर विश्वासच बसत नाही. काही व्यक्तीनावंही आडनावं असतात. वसंत, दशरथ, मनोहर वगैरे. माअी हे आदरयुक्त स्त्रीलिंगी टोपण नाव आहे. या नावाचीच ही नवलकथा ….. माझे काका […]

आडनावांच्या गमतीजमतींनी मराठी लेखकांना अतकी भुरळ पाडली आहे की, दोनतीन महिन्यात, कोणत्यातरी प्रसारमाध्यमात, कुणीतरी अेखादा लेख लिहीलेला आढळतो. त्यावरून असे लक्षात येते की ह्या गमती जमतींचे गमतीदार वर्गीकरणदेखील करता येते. प्रसंगांशी सुसंगत किवा विसंगत आडनावे […]

भुसावळजवळील, वरणगाव येथे माझी आत्या राहते. त्या कुटुंबाला, अहिल्याबाआी होळकरांच्या काळापासून अेका मंदिराची देखभाल करण्याची जबाबदारी सोपविण्यात आली आहे. मंदिराचा खर्च भागविण्यासाठी, थोडी शेतजमीनही देण्यात आली आहे. जमीन कसण्यासाठी ती अेका कुळाला देण्यात आली. कुळकायदा […]

माधव महादेव भुरचंडी, हे नाव, माझे मित्र श्री. ठोंबरे यांनी, सप्टेंबर 1982 मधे मला सांगितलं. त्याच बरोबर, भुरचंडी या आडनावाची कुळकथाही सांगितली. माझ्या आडनावकोशात अशी नोंद आहे. माणसाच्या स्वभावाच्या किंवा शरीराच्या गुणवगुणावरून अनेक आडनावं रूढ […]

भाभा अणुसंशोधन केन्द्रातील, अेक संशोधनाधिकारी, अशोक भिमाजी मजली या तरूणानं, त्यांच्या ‘मजली’ या आडनावाची कुळकथा सांगितली ती अशी :: त्याचं पूर्वीचं आडनाव ‘रामनामे’ असं होतं. खरं म्हणजे त्यापूर्वीचं आडनाव निराळंच होतं. कराडच्या आसपासच्या परिसरात त्यांचं […]

निवासदर्शक आडनावं रूढ होणं ही जगभराच्या आडनावांची प्रथा आहे. अँन्टोनी वॅन लेवेनहूक (Antoni Van Leeuwenhock, 1632-1723) या डच शास्त्रज्ञानं, लाल रक्तपेशी, अन्नपदार्थातील .. प्राण्यांच्या लाळेतील .. मानवी विष्ठेतील … सूक्ष्मजीवजंतू, साठलेल्या पाण्यातील सूक्ष्म प्राणी (protists), […]